جوان، عنصرى فعال و حساس در جامعه است كه حقوق و وظايفى بر او معين است و مى‏تواند، منشأ بسيارى از دگرگونى‏هاى اجتماعى باشد. به همين دليل، بايد بزرگان جامعه و بزرگ‏ترهاى خانواده، از احوال جوان خود جويا و آگاه باشند و هرگز او و حقوق او را از ياد نبرند؛ زيرا رعايت حقوق جوان، در هدايت جوان به سوى انجام دادن وظايفش بسيار مؤثر است. از آن‏جا كه بزرگ‏ترها گاهى نمى‏توانند احساسات جوانان را به خوبى درك كنند، جوانان نيز ناراضى و گاهى معترضند. ازاين‏رو، رعايت روحيات جوانى و نيازهاى روحى و جسمى آنان بسيار مهم است. در ميان گروه‏هاى جامعه، جوانان بيش از گروه‏هاى ديگر در عرصه اجتماعى، به نيكى و نگاه پر مهر و لطف بزرگ‏ترها نياز دارند. بدون توجه و احسان بزرگ‏ترها، عرصه شكفتن و بالندگى بر جوانان تنگ مى‏شود. امام صادق عليه‏السلام فرمود: خدا بيامرزد كسى را كه فرزندش را در نيكى و نيكوكارى‏اش يارى كند.آنچه فرزند در توان داشته و انجام داده است، بپذيرد و از آنچه توانايى نداشته است، درگذرد و او را به گناه و معصيت وا ندارد و با مدارا و برخورد سنجيده با او رفتار كند. از آنچه گذشت درمى‏يابيم، خوبى و احسان با جوانان، يكى از راه‏هاى موفقيت آنان است. پى‏آمد چنين رويه‏اى، محبت و عشق جوان به خانواده و جامعه است و همه، زاييده برخورد شايسته و صادقانه و نيك جامعه و خانواده با جوان است.

انس و الفت و نيكى كردن به جوانان، يكى از راه‏هاى كمك به او در رسيدن به رشد و كمال و خوبى‏هاست.

دوران جوانى، دوران بحران غريزه‏هاست و بيشتر جوانان در برابر اين نيروى ويرانگر، دچار لغزش و خطا مى‏شوند. در اين حال، به سعه صدر و هدايت بزرگ‏ترها نياز دارند. برخورد ناسنجيده با جوان، به ويژه در عرصه اجتماعى، تأثير منفى فراوانى در روحيه فرد دارد و گاهى او را به سرسختى و لجاجت وا مى‏دارد و براى مدت طولانى، از ميدان تربيت دور مى‏سازد. امام على عليه‏السلام درباره شيوه برخورد با جوان خطاكار، روش‏هاى تربيتى راه‏گشايى را يادآور مى‏شود. ايشان مى‏فرمايد: از تكرار عتاب و سرزنش دورى كن؛ زيرا سبب واداشتن بر گناه مى‏شود و ملامت را بى‏اثر مى‏كند. هرگاه جوانى را بازخواست كردى، مقدارى از گناهان او را ناديده بگير تا مؤاخذه تو، او را به طغيان و لجاجت وادار نكند. زياد عيب‏جو نباش و براى هر لغزشى، در پى ملامت و مؤاخذه نباش.

البته يكى ديگر از راه‏هاى هدايت نسل جوان، پرهيز ديگران از سرزنش و شماتت اوست. سرزنش بيش از اندازه، برخلاف اصول تربيتىِ درست است. همچنين ملامت و سركوفت، چيزى جز نصيحت و خيرخواهى است. بنابراين، توجه دادن گناهكار به زيان‏هاى گناه و نهى كردن او از گناه، نه تنها اشكال ندارد، در برخى از موارد روحيه امر به معروف و نهى از منكر، حيات و بالندگى را در فرد و جامعه پديد مى‏آورد.

زياده‏روى در سرزنش، آتش لجاجت را بر مى‏انگيزد. با اين وجود، امر به معروف و نهى از منكر، غير از سرزنش و در جاى خود لازم و ضرورى است.

مدارا، از رفتارهاى پسنديده است كه آثار فراوان اخلاقى و تربيتى ميان مردم بر جاى مى‏گذارد و البته از برگزيده‏هاى رفتار نيك پيامبر خدا "ص" به شمار مى‏رود؛ امام صادق در بيان شيوه هاي تربيتي در برخورد با جوانان چنين مي فرمايد:

آنچه در توان فرزند بوده است، قبول كنيد و از آنچه بر او مشكل بوده است، درگذريد و او را به گناه وا نداريد و با او مدارا كنيد. با جوان با سختى و بى‏تدبيرى و نادانى برخورد نكنيد و با او از راه مدارا و سازگارى رفتار كنيد. برخى شرايط رسيدن به درجه مدارا عبارتند از: دورى از عيب‏جويى و ملامت، صبر و تحمل، عفو و گذشت و چشم‏پوشى به جا و سنجيده كه با رعايت مصلحت و درك نمونه‏هاى درست آن بايد انجام گيرد. بسيارند سفارشاتي که قهر و قطع ارتباط را به درازا نكشانيد. بايد كريمانه و بزرگوارانه عيب‏ها و لغزش‏هاى آنان را پوشانيد و از كج‏روى‏ها، برايشان درس عبرتى سازنده ساخت.

براى هدايت جوانان، به كارگيرى روش نرم‏خويى و مدارا بسيار كارساز است؛ زيرا آنان در پرتو اين روش مى‏توانند، از شكست‏هاى خود، پل موفقيت براى آينده‏شان بسازند.

جوان مى‏خواهد در فعاليت‏هاى اجتماعى تأثيرگذار و فعال باشد و با همه توان براى پيشبرد فعاليت اجتماعى خالصانه بكوشد. به راستى داشتن روحيه ابراز وجود، يكى از ويژگى‏هاى روانى افراد است. ازاين‏رو، سياستگذاران اجتماعى نيز وظيفه دارند، از توانمندى‏هاى او بهره بگيرند و توانايى‏هاى وى را در چرخه گسترده جامعه به كار اندازند. اين فرصت، زمانى به دست مى‏آيد كه به استعدادهاى نهفته جوان به نيكى توجه شود و ارزشمند به شمار آيد. در حقيقت، محور به كارگيرى انسان‏ها در مسئوليت اجتماعى مناسب، شايستگى و شايسته سالارى است. سيره پيامبر اكرم "ص " در واگذارى مسئوليت‏ها به جوانان، زبان‏زد همگان است.

جوان عضوى از خانواده است و در مقام وزير و معاون براى والدين به شمار مى‏رود. شخصيت وزيرگونه جوان را نبايد ناديده گرفت، بلكه با مشورت با جوان و نظرخواهى از او، بايد به او ارزش داد و مسئوليت‏پذيرى در زندگى آينده و اداره آن را به او آموزش داد. البته هرگز نبايد در اين باره زياده‏روى كرد و اختيار خانواده را به طور كامل به او سپرد يا در امور خانواده و اجتماع از پيشنهادهاى او بدون دليل موجه، پيروى كرد. اين موضوع در ضعيف كردن شخصيت جوان يا سركشى او تأثير بسزايى دارد.اين رويه براى جوانان نيز سازنده است، زيرا «فرصت كافى به فرزندان امكان مى‏دهد كه مشكلات خود را با والدين در ميان گذارند، نظر و عقيده خود را آزادانه بيان كنند. انجام دادن اين گونه امور، امنيت خاطر آنها را فراهم مى‏آورد و رشد آنها را در زمينه‏هاى مختلف آسان مى‏سازد.

انس و الفت، حجاب‏هاى بى‏اعتمادى را كنار مى‏زند. با اين رويه، جوانان بهتر از گذشته از تجربه بزرگ‏ترها آگاه مى‏شوند و راه درست را از نادرست باز مى‏شناسند. همراهى و هم‏دلى با جوانان، محيط خانه و آموزش را هر چه بيشتر گرم و دوست داشتنى مى‏سازد. حال آنكه اگر چنين نباشد، محيط خانه و مدرسه براى جوان، همچون قفس خواهد بود. بنا بر آموزه‏هاى گران‏سنگ اسلامى، انس گرفتن و نيكى كردن با فرزندان، از عواملى است كه آنها را به كارهاى نيك فرا مى‏خواند و زمينه هدايت آنها را فراهم مى‏آورد و يارى‏گر آنها در پرداختن به خير و نيكى‏ها مى‏شود. بسيارى از دختران و پسران، كانون گرم خانواده را رها مى‏كنند، تنها بدان دليل كه از گرماى انس و هم‏دلى پدر و مادرشان با خود بى‏بهره‏اند.

انس و الفت گرفتن با جوان، آثار مفيد تربيتى در پى دارد و از روش‏هاى آزموده شده در مسير خوشبختى و بالندگى آدمى است

بدون شك، جوانان وقتى با افراد منحرف فكرى يا اخلاقى همراه و هم‏نشين مى‏شوند، خواسته يا ناخواسته از آنان تأثير مى‏پذيرند. بنابراين، بر پدران و متوليان تربيتى جامعه واجب است كه همواره در راه حفظ سلامت شخصيت آنان بكوشند و هشيار باشند. دوستان ناباب، بيشترين تأثير را در انحراف فكرى و اخلاقى فرزندان دارند. محيط نيرومند اجتماع قادر است، به آسانى جوان را همرنگ خود سازد و خلق و منش خانوادگى او را كه هماهنگ با روش‏هاى اجتماعى نيست، به دست فراموشى بسپارد. ازاين‏رو، اوليا و مربيان بايد در محيط تحصيل و كار، نظارت و راهنمايى خود را از آنان دريغ ندارند و آنان را در محيط‏هاى تازه رها نسازند. از ياد نبريم كه شخصيت جوان در اين دوران، در حال شكل‏گيرى است.