حكمت خداوند متعال از ایجاد غریزه جنسی استمرار و بقای نوع بشر است و لذا سالم‏ترین و مطلوب‏ترین نوع مواجهه با آن و بهترین راه حل مقابله با آن، ازدواج و نكاح مشروع است. انسان با ازدواج بموقع و در وقت نیاز، بی‏آنكه به دیری یا زودی آن فكر كند، به مقبول‏ترین و كامل‏ترین صورت خود به نیازمندی خویش پاسخ مثبت می‏دهد و پیش از آنكه به عواقب و پی‏آمدهای آزار دهنده و فشارهای غریزه و به دنبال آن عقده‏های روانی دچار گردد، آن را مهار ساخته و از التهاب آن كاسته است و قبل از آنكه انرژی انباشته آن از وجودش سرازیر شود و دامنش را آلوده كرده و بسوزاند، آن را با پاسخ طبیعی و مشروع، بی‏اضطراب و نگرانی، فرو نشانده است. و این نخستین توصیه دین در این مورد است.

رسول اكرم (ص) می‏فرمایند: «یا معشر الشباب! من استطاع منكم الباه فلیتزوّج ...؛

ای جمعیت جوانان هر كس از شما توانایی ازدواج دارد ازدواج كند.»[1]

عفت، گنجى است كه راه موفقیت دنیا و آخرت از آن آغاز مى‏شود.

اگر برای كسی به هر دلیلی امكان ازدواج نباشد، چنین شخصی تحت هیچ عنوان مجاز نیست روی به گناه آورد زیرا خطر گناه و آلوده دامنی بسیار فراتر از فشارها و رنج های عزوبت و بی‏همسری است و در صورت خوف وقوع در گناه، ازدواج به هر صورت ممكن واجب می‏شود. و لذا چنین كسی باید مقدمات ازدواج خود را از هر راه ممكن و مشروع فراهم آورد و اقدام به ازدواج نماید و در صورتی كه به هیچ روی امكان ازدواج نیافت، قرآن كریم می‏فرماید: «و لیستعفف الّذین لا یجدون نكاحا؛ و باید آن كسانی كه ازدواج برایشان مقدور نیست عفّت بورزند»[2] «عفت‏» نقطه مقابل ‏«شكم پرستی و شهوت پرستی‏» است كه از مهمترین فضایل انسانی‏محسوب می‏شود. علمای اخلاق نیز در تعریف‏«عفت‏»،آن را صفتی حد وسط در میان شهوت پرستی و خمودی دانسته‏اند. در قرآن نمونه های  زنان و مردان با عفت را ذكر شده كه نمونه آن شرح زندگی پرماجرای حضرت یوسف علیه السلام و بیان مقام والای عفت و پارسایی اوست.  در منابع حدیثی،اهمیت فوق العاده‏ای به‏«عفت‏»داده شده است: امام امیر المؤمنین علیه السلام،عفت را برترین عبادت شمرده است: «افضل العبادة ‏العفاف: عفت‏بالاترین عبادت‏هاست »[3] تعبیر به عفت در این جا، ممكن است ‏به معنی وسیع آن استعمال شده و یا ممكن است در مقابل شكم پرستی و شهوت جنسی به كار رفته باشد.

امام باقر علیه السلام می‏فرمایند:«در پیشگاه خداوند،برتر از عفت در برابر شكم و مسایل جنسی نیست‏»[4]

به هر حال كنترل این غریزه به دو صورت ممكن است تحقق پذیرد، 1ـ كنترل منفی. 2ـ كنترل مثبت.

غالبا وقتی سخن از كنترل غریزه جنسی به میان می‏آید، توجه اشخاص به سمت و سوی نوع منفی آن جلب می‏شود. و آن این است كه كسی با وجود تحریكات مختلف و مواجهه با عوامل انگیزش این غریزه، بخواهد با میل تحریك‏شده‏اش مبارزه و مقابله كند و به سوی ارتكاب جرم نرود، چنین كاری گرچه قطعا بهتر از آلایش دامن و عمل به جرم است، ولی پیامدهای سوء و مخرب آن بر كسی پوشیده نیست. این كار هم به غایت دشوار است و هم زیانبار، و بدین جهت هرگاه شخصی به كنترل غریزه سفارش می‏شود، با چنین برداشتی از آن، و تصور دشواری و زیانباری آن، از پذیرفتن چنین توصیه‏هایی سر باز می‏زند. ایستادگی و مبارزه با شهوت امر دشواری است امااجری فراوان در پی دارد.

غریزه جنسی اگر با ازدواج مهار نگردد، مطلوب‏ترین راه تسلط بر آن، كنترل مثبت است. و آن پرهیز از صحنه‏ها و كارهایی است كه به تحریك این غریزه می‏انجامد. این نوع از كنترل، كه در حقیقت جنبه پیشگیری دارد هم راحت است و هم بی‏زیان و بلكه مفید. راحت است، زیرا در این صورت همچون وسیله نقلیه‏ای است با سرعت معمولی و قانونی، كه در مواجهه با خطر، مهار حركت آن زحمت چندانی ندارد، بر خلاف ماشینی كه با سرعتی بسیار فراتر از حد شناخته شده و بایسته خود سیر می‏كند. كه چه بسا به كلی اختیار آن از دست صاحبش بیرون رفته و مصیبتها به بار آورد و كنترل آن هم در صورت تحقق، صدها زیان و رنج و زحمت و اضطراب برای وسیله و صاحب آن به همراه دارد. و بی‏زیان است، زیرا با این حال كنترل غریزه فشاری بر جسم و روان تحمیل نمی‏كند تا به آن صدمه‏ای وارد شود. و مفید است چون موجب می‏شود مغز و اعصاب و قوای بدن در حالت عادی به سر برند و تعادل روانی شخص محفوظ بماند و انرژی و سرمایه‏های جسمی و روحی او بیهوده مصرف نشوند. پیش از این نیز از قرآن كریم نقل كردیم كه باید كسانی كه قدرت و وضعیت مساعد برای ازدواج ندارند عفت پیشه كنند و عفت در این آیه گرچه در ابتدا مفهوم عمل خاصی منافی با آن را دارد، ولی با تأمل بیشتر معلوم می‏شود كه آیه كریمه معنایی عام دارد و عفت در همه اعضا و اندام را شامل است. و اكنون طرق كنترل مثبت را به اختصار برمی‏شمریم:

عیسی به اصحاب خود گفت: ... موسی به شما دستور داد كه زنا نكنید و من به شما دستور می‏دهم كه فكر زنا هم در سر نپرورانید تا چه رسد به اینكه زنا كنید زیرا كسی كه خیال زنا كند مانند كسی است كه در خانه‏ای نقش و نگار شده دود و آتش به پا كند. چنین كاری گرچه خانه را نمی‏سوزاند ولی زینت و صفای آن را مكدّر كرده و فاسد می‏كند.»[5]

2: دوری از نگاههای مسموم و مناظر تحریك‏آمیز

قرآن كریم در دو آیه متوالی دستور به اغماض و نگهداری چشم از نگاه حرام و هوس‏آلود داده است. در آیه اول می‏فرماید:

به مؤمنان بگو دیدشان، را از نامحرمان ـ فرو نشانند و نهانگاههای خود را ، از وقوع در حرام ـ نگه دارند. و در آیه بعدی می‏فرماید: «و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهنّ و یحفظن فروجهنّ ...؛به زنان مؤمن بگو ـ چشمهایشان را فرو گیرند و نهانگاههای خویش را محافظت كنند.»[6] جالب این است كه در هر دو مورد خداوند متعال نخست دستور به مراقبت از نگاه محرك و عفت چشم می‏دهد و آنگاه به حفاظت از عورت فرمان داده است.

امیر مؤمنان(ع) می‏فرمایند: قرآن را فرا گیرید زیرا قرآن بهار دلهاست و از نور آن بر مرضها و دردهای خود مرهم بگذارید زیرا آن داروی شفابخش سینه‏هاست و آن را نیكو تلاوت كنید كه به یقین سودمندترین قصه‏هاست.»[10]

3: گوش ندادن به آوازها و موسیقی های تحریك‏كننده و مبتذل.

در حدیثی از حضرت صادق(ع) آمده است: مردی از آن حضرت در باره شنیدن آواز محرك پرسید. حضرت از آن نهی كرده و این آیه را خواندند: «به یقین گوش و چشم و دل هر یك مورد سؤال خواهند بود»[7]

4: اجتناب شدید از معاشرت با دوستان ناباب و گوش سپردن به سخنان تحریك‏آمیز.

از حضرت امام باقر(ع) این گونه روایت شده است: هر كس به سخن گوینده‏ای گوش فرا دهد او را بندگی كرده است، پس اگر ناطق از خدا بگوید شنونده، خداوند را بنده شده و اگر از شیطان و سخنان شیطانی بر زبانش جاری كند قطعا بندگی شیطان كرده است.»[8]

بی‏تردید پرخوری و بی‏نظمی در خوردن در ذخیره‏سازی و انباشتن موادی كه موجب هیجانات می شود مؤثر است، ولی در صورت اعتدال و كم‏خوری چنین مشكلی كمتر پیش می آید.

در حدیثی از پیامبر گرامی(ص) نقل شده، هر كس قدرت بر ازدواج ندارد و روزه بگیرد یقینا روزه نیروی غریزه او را تضعیف می‏كند.»[9]

6: اشتغال، ورزش و سرگرمی های مفید. زیرا با وجود فراغت، هم مواد غذایی در تقویت غریزه به مصرف می‏رسد و هم فكر و خیال مصروف چاره‏سازی در دفع آن می‏شود. و لذا در روایات بر اشتغال و كار و پرهیز از فراغت تأكید بسیار شده است.

خلاصه اینكه: راه حل دین در خصوص نوع مقابله و مواجهه به غریزه جنسی نخست ازدواج و نكاح مشروع است و در صورت عدم امكان، كنترل مثبت با شرحی كه بیان شد و سپس كنترل منفی با وجود همه زیان های آن، ولی هیچ گاه به بی‏بند و باری و افسار گسیختگی و آلودگی به گناه رضایت نمی‏دهد و زیان آن را به مراتب خسارت‏بارتر و ویرانگرتر از ضرر كنترل منفی می‏داند.