نوجوان به سرعت رشد کرده و شاهد تکامل جسماني و نيرومندي بدني خويش است و همزمان عواطف و احساسات او دچار تحول اساسي مي شود و افکار و آرزوها و نگرش او پيرامون افراد و محيط اطراف را تحت تاثير قرار مي دهد. در دوران گذر از نوجواني تمايلات و خواهش هاي متضادي در او خودنمايي مي کند، خودخواهي کودکانه با نوع پرستي خيرخواهانه را درمي آميزد و او را در برزخي ميان کودکي و بزرگسالي رها مي سازد و دچار نوعي بي ثباتي عاطفي و رواني و فکري مي شود که از آن «بحران بلوغ» ياد مي کنند؛ اين بحران، نوجوان را در يک وضعيت مبهم و پيچيده اي قرار مي دهد که نمي داند چه بايد کرد، همين عدم اطمينان نسبت به نقش خود، موجب مشکلات زيادي براي نوجوان مي شود و او را زودرنج و دو دل و بي ثبات مي سازد.  بنابراين جوانان نبايد فكر كنند كه دچار مشكل خاصي هستند اين ويژگي مربوط به اين دورة سني است. افراد ديگر هم تا حدودي اين حالت را تجربه كرده‌اند. نوجوانان خيلى زود تحت تأثير احساسات قرار گرفته، بى‌حوصله و تندخو مى‌شوند. زودرنجى و بى‌قرارى باعث مى‌شود که خلق و خوى تحريک‌پذير داشته باشند، به کوچکترين محرکى برانگيخته گردند. به سرعت نسبت به فردى علاقه‌مند شده، ممکن است همين فرد موردنظر در او ايجاد تنفر نمايد. در اين‌گونه مواقع خشونت و يا تنبيه نتيجه‌اى ندارد و نوجوان را دچار احساسات شديد نموده، در او عکس‌العمل دفاعى را به‌وجود مى‌آورد. حساسيت ها و هيجانات ناشي از زودرنجي که از خصوصيات اين دوران است, اغلب به علت تغيير و تحولات غدد داخلي و ميزان ترشح هورمون ها و نوع تربيت و آموزش دوران گذشته است که در مجموع وضع زندگي عاطفي نوجوان را تغيير مي دهد.

 

يكي از علت‌هاي اصلي زودرنجي در دورة نوجواني اين باشد كه نوجوانان توقعات بسياري از والدين و اطرافيان خود دارد و چون آنها نمي‌توانند نيازمندي‌ها و توقّعات وي را برآورده كنند، از آنها مي‌رنجند

چنان که گاهي با کوچک ترين برخوردي عصباني مي شود و به هنگام عصبانيت و خشم ممکن است به گريه متوسل شود و يا غمگين و افسرده به تنهايي پناه ببرد. لذا آن چه خطرناك است و جاي نگراني دارد، باقي ماندن اين حالت است. يعني بايد به گونه‌اي برنامه ريزي شود كه حالت زودرنجي پس از مدت زمان كوتاهي در فرد خاموش شود و گرنه ممكن است در دراز مدت، مشكلات بسياري را بدنبال داشته باشد،‌ كه از جمله آنها اعتماد به نفس ضعيف، افسردگي، يأس و نااميدي و... مي‌باشد. عدم تعادل و بي ثباتي عاطفي يکي از بارزترين ويژگي هاي اين دوره است.

بيشتر وقت ها نوجوانان به هنگام بروز خشم نمي توانند رفتار و گفتارشان را کنترل کنند. خيلي زود متأثر مي شوند.

به خصوص زماني که احساس مي کنند کسي به حرفشان گوش نمي دهد. به همين خاطر دست به اعمال ناخوشايندي مي زنند و سپس پشيمان شده خود را سرزنش مي کنند. شايد يكي از علت‌هاي اصلي زودرنجي در دورة نوجواني اين باشد كه نوجوانان توقعات بسياري از والدين و اطرافيان خود دارد و چون آنها نمي‌توانند نيازمندي‌ها و توقّعات وي را برآورده كنند، از آنها مي‌رنجند و يا اينكه چون احساس استقلال مي‌كنند و مي‌خواهند كمتر تحت كنترل و نظارت والدين باشند و از سوي ديگر دوست دارند در مسايل خانواده و آينده زندگي خود تصميم بگيرند و نظرشان محترم باشد، اگر با موافقت والدين روبرو نشود، سخت از آنها مي‌رنجند. اين حالت ممكن است در فرد بصورت عادت تبديل شود، به گونه‌اي كه از ديگران هم بدون دليل برنجد. بنابراين شناخت فرايند اين حالت و اين كه چه عوامل و زمينه‌هايي باعث اين حالت شده است، بسيار مهم مي‌باشد.

راهكارهايي كه مي‌توانيد با استفاده و تمرين آنها اين حالت را در خويشتن كاهش دهيد، عبارتند از:

از ديگران انتظار نداشته باشيد كه كاري براي شما انجام دهند، بلكه بيشتر سعي كنيد اعتماد به نفس را در خود تقويت نموده و روي پاي خود بايستيد. البته اين بدين معنا نيست كه از تجارب و نظرات ديگران هم استفاده نكنيد. بلكه در عين حال كه با افراد بزرگتر از خود، والدين، معلمان و... در مورد مسايل زندگي و آينده‌تان مشورت مي‌كنيد، سعي كنيد كه كارهاي‌تان را خودتان انجام دهيد. اعتماد به نفس و داشتن روحية خودباوري، بخشي از عوامل موفقيّت شما محسوب مي‌شود.

يكي ديگر از راهكارهايي كه مي‌تواند مفيد باشد، اين است كه نسبت به ديگران نگرشي مثبت داشته باشيد، زيرا ممكن است علت رنجش از ديگران اين باشد كه نسبت به آنها ديد منفي داشته و فكر مي‌كنيد كه همه مخالف شما هستند و شما را دوست ندارند، اين تصور باعث مي‌شود كه بدون دليل از ديگران برنجيد. اگر بعد از اين نگرش خود را نسبت به ديگران تغيير دهيد و بپذيريد كه همه شما را دوست دارند اگر هم در مواردي به شما تذكر مي‌دهند يا سخت مي‌گيرند،‌ از آن جهت است كه شما براي آ‌ن‌ها مهم هستيد و همه نگران حال شما هستند، از باب دلسوزي به شما تذكر مي‌دهند. حتّي ممكن است در برخي موارد رفتار و نحوة عمل‌كرد ديگران با شما ناخوشايند باشد، اين تا حدودي مربوط به اين مي‌شود كه ديگران در روش برخورد، نقص دارند امّا هدف آنها خير است. لذا اگر اينگونه فكر كنيد، هيچ گاه از ديگران نمي‌رنجيد.

يكي ديگر از راهكارهايي كه مي‌تواند مفيد باشد، اين است كه نسبت به ديگران نگرشي مثبت داشته باشيد، زيرا ممكن است علت رنجش از ديگران اين باشد كه نسبت به آنها ديد منفي داشته و فكر مي‌كنيد كه همه مخالف شما هستند و شما را دوست ندارند، اين تصور باعث مي‌شود كه بدون دليل از ديگران برنجيد

اگر بصورت جدّي درصدد اصلاح اين حالت نباشيد، زودرنجي به مرور زمان تبديل به عادت و حتي يك ويژگي شخصيّتي در شما خواهد شد و پيامدهاي منفي بسياري را بدنبال خواهد داشت. هيچ‌گاه نمي‌توانيد در زندگي خود موفّق شويد و با ديگران ارتباط صميمي و عاطفي برقرار كنيد، توجه به اين مسايل، ضرورت بازنگري و تصميم جدّي در جهت رفتار شما را مي‌طلبد كه نسبت به ديگران نگرش مثبت داشته و اعتماد به نفس را در خويشتن تقويت نماييد.

امكان ندارد كه زودرنجي شما بدون جهت و بي‌دليل باشد، حتماً دليل و علّتي دارد ولو اين كه شما آن را نشناسيد. بنابراين سعي كنيد علت آن را بشناسيد، هر موقعيتي كه براي شما ناراحت كننده است از آن دوري نموده و يا از قبل تمرين كنيد كه اگر در چنين موقعيّتي دچار شديد چگونه بايد برخورد كنيد. به جاي زودرنجي، صبر و تحمل خويش را بالا برده و روحية مقاومت، سرسختي و عزّت نفس را در خويش تقويت نماييد.

نوجوان مي خواهد به ديگران بقبولاند که فرد مهمي هستند. اثبات اين امر که او چندان هم مهم نيست او را مي رنجاند.